Μικρές ιστορίες καθηµερινής χειραγώγησης

Οι σχέσεις μας με κοντινά, αγαπημένα πρόσωπα έχουν στον πυρήνα τους την αγάπη, το ενδιαφέρον, την αφοσίωση, την τρυφερότητα, τη συνήθεια... τις ενοχές. Τις ενοχές; Μάλιστα!
Είτε μας αρέσει είτε όχι, ένα μεγάλο μέρος της αλληλεπίδρασης με τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους βασίζεται στις ενοχές που αυτοί μας δημιουργούν, ασκώντας επάνω μας συναισθηματικούς χειρισμούς, πιέσεις, εκβιασμούς, και που συχνά με τη σειρά μας ανταποδίδουμε…

Μαθήματα χειρισμού από την κούνια
Ο χειρισμός στις σχέσεις είναι από τα πράγματα που μπορεί να πει κανείς ότι τα μαθαίνουμε από την κούνια μας, γι’ αυτό και δεν είναι εύκολο να τον αποφύγουμε εντελώς. Η σχέση με τους γονείς, σχέση κατεξοχήν εξάρτησης και εξουσίας, δύσκολα αποφεύγει χειριστικά τερτί­πια, ακόμη και στις πιο «συνειδητοποιημένες» ­οικογένειες. Έτσι, μαθαίνουμε και αφομοιώνουμε τέτοιες τεχνικές και τις εφαρμόζουμε και στις άλλες μας -σημαντικές- σχέσεις με τρόπο συνήθως αυτόματο. Χειρισμός είναι όταν θυμώ­νουμε και κάνουμε μούτρα, όταν υπενθυμίζουμε στον άλλον όσα έχουμε κάνει γι’ αυτόν, όταν κρατάμε το ­«πάνω χέρι» δείχνοντας άλλα από αυτά που αισθανόμαστε, όταν τον κάνουμε να αμφιβάλλει για τον εαυτό του, γενικά όταν θέλουμε κάτι από τον άλλον και δεν το ζητάμε με το όνομά του. Όλοι μας κάποτε, με κάποιον, σύντροφο, παιδιά, αδέλφια, φίλο, συνάδελφο, έχουμε ­χρησιμοποιήσει τέτοιες τεχνικές, στις οποίες, όσο κι αν τις συνειδητοποιούμε και προσπαθούμε να τις αποφύγουμε, καταφεύγουμε σε στιγμές αδυναμίας.

Η τυραννία της εικόνας μας
Ας πούμε ότι μια φίλη μας θέλει πάλι, όπως μέρα παρά μέρα σχεδόν, να ’ρθει να μας δει για να κλάψει για χιλιοστή φορά στον καναπέ μας για την άτυχη ερωτική ζωή της. Αν της πούμε ότι δεν μπορούμε γιατί έχουμε κανονίσει κάτι, η αντίδρασή της «Ούτε εσύ δεν μ’ αντέχεις πια» μας γεμί­ζει ενοχές, γιατί σύμφωνα με το αξιακό μας σύστημα οφείλουμε να συμπαραστεκόμαστε στους φίλους μας και δεν θέλουμε να μας βλέπουν σαν αδιάφορους. Έτσι, συνεχίζουμε να υποκύπτουμε, αγνοώντας την πραγματική μας διάθεση και κάνοντας ταυτόχρονα τη φίλη μας όλο και πιο «αντιπαθητική» για εμάς.
Τι συμβαίνει; Αυτός που χειρίζεται στοχεύει κατευθείαν στην ανάγκη μας να έχουν οι άλλοι καλή εντύπωση από εμάς, να είμαστε σωστοί και εντάξει ως προς τις οικογενειακές, τις κοινωνικές, τις ηθικές μας αξίες. Αν, ωστόσο, εμείς ενδώσουμε, η ζημιά είναι διπλή. Από τη μια δεν θέλουμε να είμαστε αχάριστοι γιοι ή κόρες και από την άλλη νιώθουμε τους γονείς σαν βάρος. Με τον ίδιο τρόπο, θέλουμε να είμαστε καλοί γονείς, αλλά υποψιαζόμαστε ότι μεγαλώνουμε τυράννους, ενώ αντίστοιχα στο χώρο της δουλειάς μας θέλουμε να μιλάνε όλοι με τα καλύτερα λόγια για εμάς, αλλά φορτωνόμαστε πολύ μεγα­λύτερο φορτίο από αυτό που αντέχουμε.
Ας ελιχθούμε, λοιπόν...
Υπάρχουν, όμως, άνθρωποι που μας χειρίζονται συνεχώς και με τους οποίους η σχέση μας είναι τέτοια που είναι δύσκολο να τους αποφύγουμε. ­Μπορούμε να αμυνθούμε; Ας δούμε μερικούς τρόπους αντίστασης και ελιγμού. Όπως είπαμε, το χειριστικό άτομο συνήθως απευθύνεται στην καλή εικόνα που θέλουμε να έχουν οι άλλοι για εμάς και μας αναγκάζει να στρεφόμαστε με αυστηρή ματιά προς τον εαυτό μας: «Είμαι εγωιστής», «Είμαι αγνώμων», «Δεν είμαι καλή φίλη», «Δεν αξίζω». Χρειάζεται, όμως, για να προσπεράσει κανείς αυτή την παγίδα, να κάνει ένα βήμα πιο πέρα από τη στιγμιαία κατάσταση και να αναλο­γιστεί: › «Είμαι πράγματι εγωιστής; Τόσα χρόνια δεν τους σκέφτομαι και τους φροντίζω συνεχώς;» › «Είναι αλήθεια ότι δεν είμαι καλή φίλη, δεν την έχω πάντα βοηθήσει όταν έχει προβλήματα;».
Δεν είμαι σαν τον καθένα
Χρειάζεται, δηλαδή, να επιβεβαιώσουμε εμείς στον εαυτό μας αυτό που το χειριστικό άτομο θέτει υπό αμφισβήτηση για να εξυπηρετήσει το σκοπό του. Αυτό μας διευκολύνει στο να οριοθετηθούμε απέναντι στις χειριστικές και προκλητικές πολλές φορές- μανούβρες και να απαντήσουμε με ψυχραιμία: «Αυτή είναι η δική σου άποψη», «Εγώ ξέρω ότι έχω κάνει πάντα αυτό που όφειλα να κάνω», «Ακόμη κι αν λες ότι ο καθένας αυτό θα έκανε, εγώ δεν είμαι σαν τον καθένα». Ένας άλλος τρόπος είναι να φέρουμε αντιμέτωπο τον άλλο με αυτό που μας ζητά χωρίς να το εκφράζει, εφόσον διακρίνουμε τι είναι αυτό κι εφόσον φυσικά αυτή η κατά μέτωπο κουβέντα δεν είναι πολύ δυσάρεστη και για εμάς: «Πρέπει να μπαινοβγαίνετε όποτε θέλετε στο σπίτι μας για να σας δείχνουμε ότι σας αγαπάμε;»  Με αυτό τον τρόπο, μας δίνεται η δυνατότητα, εφόσον το θέλουμε, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας.
Οι ελληνίδες μαμάδες που λιποθυμούν και... άλλα κόλπα
Η ελληνική οικογένεια είναι, δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό «εκκολαπτήριο» χειριστικών σχέσεων. Αυτό καθρεφτίζεται καθαρά, συχνά με αρκετή δόση χιούμορ και άλλοτε δραματοποιημένα, εδώ και δεκαετίες στον ελληνικό κινηματογράφο και στα τηλεοπτικά σίριαλ και μάλιστα οι μέθοδοι συνεχώς εξελίσσονται! Οι μαμάδες που λιποθυμούν ή παθαίνουν την καρδιά τους όταν τα βλαστάρια τους αντιτίθενται στις επιθυ­μίες τους ήταν και είναι μια πολύ δημοφιλής τεχνική χειρισμού, χωρίς να λείπουν όμως και οι καλοπροαίρετοι διαμε­σολαβητές («Μίλα του κι εσύ που σ’ αγαπάει»), η προσπάθεια εκλογίκευσης («Εσύ ήσουν πάντα έξυπνο παιδί, δεν καταλαβαίνεις πως αυτό που κάνεις… »), η κρυφή υπονόμευση των στόχων του άλλου («Όταν πάρει είδηση, θα είναι πια αργά»), οι απειλές («Αν το κάνεις, μην περιμένεις δεκάρα από μένα»)… - ο κατάλογος είναι μακρύς, γεγονός που αποδεικνύει την τρομερή ευρηματικότητα στις μεθόδους χειραγώ­γησης των, κατά τα άλλα, αγαπημένων προσώπων.

www.vita.gr