Ψέμα και Μυθομανία

Το ψέμα και η υπερβολή είναι κομμάτι της καθημερινότητας

Όλοι κάποια στιγμή λέμε μικρά ή μεγάλα ψέματα, για να δικαιολογηθούμε, να προστατέψουμε εμάς και τους γύρω μας από μια αλήθεια που πληγώνει, να κερδίσουμε κάτι ή να πληγώσουμε κάποιον. Χρησιμοποιούμε το ψέμα από φόβο, ανασφάλεια, όταν θέλουμε να δείξουμε κάτι διαφορετικό από αυτό που είμαστε.  Αποτελεί  την προσπάθεια να «κερδίσουμε» τους γύρω μας ή έναν τρόπο να τους εξουσιάσουμε. Στοχεύει στο να μας κάνει το επίκεντρο της προσοχής … τελικά είναι η προσπάθειά μας να μας αγαπήσουν. 

Πότε το ψέμα γίνεται παθολογικό; 

Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον υπερβολικό και τον ψεύτη από το μυθομανή. Η βασική διαφορά ανάμεσα στους δύο είναι ότι ο δεύτερος συχνά χάνει την αίσθηση της πραγματικότητας και ενώ ξεκινά τη φανταστική του ιστόρηση έχοντας πλήρη συναίσθηση της πράξης του, αργότερα μπορεί και ο ίδιος να πιστέψει το μύθο που έπλασε. Το ψέμα του έχει γίνει δεύτερη φύση.  Δεν λέει ψέματα μόνο για να κερδίσει κάτι, αλλά και για να αισθανθεί ότι ξεγελά. Η μυθομανία είναι μια διαταραχή της προσωπικότητας που χρειάζεται βοήθεια, αφού ο μυθομανής ζει μια ψεύτικη ζωή. Σπανίως, μπορεί να είναι και σύμπτωμα σοβαρότερης ψυχοπαθολογίας, όπως η μανία.  Για παράδειγμα ο μυθομανής σε μια ληστεία σε μια τράπεζα θα είναι αυτός που ακινητοποίησε το ληστή, ενώ στην ουσία ήταν αυτός που ακινητοποιήθηκε πρώτος.

Οι αιτίες της μυθομανίας

Όταν ο στόχος των ιστοριών δεν είναι η δημιουργία ενός λογοτεχνήματος, δηλαδή δεν είναι καθαρά μια γόνιμη φαντασία, τότε μπορεί να οφείλεται σε : i) χαμηλή αυτοεκτίμηση, ii) κακή αυτοεικόνα, iii) έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό, iv) έλλειψη ευχαρίστησης και χαράς στη ζωή που οδηγεί το άτομο να κάνει ψεύτικες ιστορίες για να γίνεται πρωταγωνιστής, για να αποκτά όλα εκείνα τα στοιχεία που του αρέσουν και που θα ήθελε να έχει αλλά δεν τα έχει.  Με αυτόν τον τρόπο προβάλλει έναν άλλον εαυτό προς τα έξω για να τον θαυμάσουν, για να τον αποδεχθούν ή απλά για να δείξει ότι η ζωή του είναι πολύ ωραία και είναι έτσι όπως θα ήθελε να είναι.
Το προφίλ του μυθομανούς

Βασικό χαρακτηριστικό του μυθομανούς είναι η έλλειψη αναστολών, η απουσία ισχυρών ηθικών κωδικών και αξιών. Συνήθως πρόκειται για άτομα μοναχικά, που μέσα στον παραμυθένιο κόσμο τους αισθάνονται πιο άνετα. Ωστόσο, δεν αποκλείονται και περιπτώσεις πολύ κοινωνικών ατόμων, που χρησιμοποιούν το ψέμα για να αυξήσουν την προβολή τους. 

Τι προβλήματα δημιουργεί;

 Μπορεί σκοπός του μυθομανούς να είναι η ανάπτυξη σχέσης συμπάθειας και το να γίνει ελκυστικός, τελικά όμως τα ψέματά του καταλήγουν να ενισχύουν τη μοναξιά του, την ανασφάλεια και συνήθως τον οδηγούν σε καινούργια ψέματα. Δυστυχώς, η μυθομανία είναι μια πάθηση που συχνά αργεί να γίνει αντιληπτή από το περιβάλλον του μυθοπλάστη, ιδιαίτερα αν ο ασθενής είναι καλός σε αυτό. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για μια δεύτερη πραγματικότητα, αργά ή γρήγορα προκαλεί προβλήματα στην επικοινωνία. Έτσι, μπορεί αρχικά ο μυθομανής να δημιουργεί προβλήματα στους άλλους -κυρίως σε όσους δεν ξέρουν τι συμβαίνει, ώστε να προστατευτούν-, αλλά στη συνέχεια, όταν πια το περιβάλλον του καταλάβει τι συμβαίνει, δημιουργούνται προβλήματα και στον ίδιο, γι’ αυτό και πολλοί μυθομανείς αλλάζουν περιβάλλον όταν αποκαλύπτονται. 

Πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε σε ένα μυθομανή; 

Όσοι γνωρίζουμε έναν τέτοιον άνθρωπο, συχνά αναρωτιόμαστε πώς να τον αντιμετωπίσουμε. Αν τον συμπαθούμε, απλά δεχόμαστε το πρόβλημα και συνεχίζουμε· αν πάλι δεν έχουμε και τις καλύτερες σχέσεις, σκεφτόμαστε μήπως θα έπρεπε να του πετάξουμε κατάμουτρα την αλήθεια, ότι ξέρουμε πως λέει ψέματα. Εδώ δεν υπάρχει σωστή απάντηση. Για ορισμένους, η ειλικρινής στάση μπορεί να τους «ξυπνήσει» και να τους κάνει να προσπαθήσουν να σταματήσουν τα ψέματα, ενώ κάποιους άλλους να τους αποσταθεροποιήσει περισσότερο.