Αυτόματη γραφή και εαυτός

Ποίηση, Juan Miro

Ο υπερρεαλιστικός αυτοματισμός αποτελεί τη διαδικασία γραφής ή σχεδίασης κατά την οποία ο δημιουργός λειτουργεί αυθόρμητα, προβάλλοντας με αυτό τον τρόπο το ασυνείδητο, την αληθινή φύση της σκέψης του, χωρίς κανένα στοιχείο αυτολογοκρισίας ή ήθικού και αισθητικού περιορισμού. Επιδιώκει να απελευθερώσει το ασυνείδητο  και να οδηγήσει τον άνθρωπο στην ευτυχία, έξω από τα καλούπια της κοινωνίας.
Ο αυτοματισμός γεννήθηκε στο Παρίσι, αναπτύχθηκε κυρίως στη γραφή και τη ζωγραφική στις αρχές του 20ου αι., επιδιώκοντας τη διερεύνηση του ασυνειδήτου, την απελευθέρωση της φαντασίας «με την απουσία κάθε ελέγχου από τη λογική» και διακηρύτοντας τον απόλυτο μη κομφορμισμό.  Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτόματης γραφής αποτελούν τα Μαγνητικά Πεδία των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ, το πρώτο αμιγώς αυτόματο υπερρεαλιστικό κείμενο.  Στην Ελλάδα, η Υψικάμινος του Ανδρέα Εμπειρίκου αποτελεί ίσως το μοναδικό κείμενο αυτόματης γραφής.
Στο σχέδιο, η αυτόματη μέθοδος συνίσταται σε ένα είδος τυχαίας μετακίνησης του πινέλου πάνω στο χαρτί. Ο Αντρέ Μασόν φαίνεται πως ήταν από τους πρώτους χρήστες της μεθόδου, η οποία επεκτάθηκε και στην ζωγραφική με κύριως εκφραστές τους Χουάν Μιρό και Ζαν Αρπ, τον Νταλί και στον ελλαδικό χώρο με τον Ν. Εγγονόπουλο.
Η αυτόματη γραφή είναι γραφή που υποτιθέμενα οδηγείται από ένα πνεύμα ή από το ασυνείδητο. Μερικές φορές ονομάζεται και "εκστατική" γραφή γιατί γίνεται γρήγορα και χωρίς συλλογισμό, γράφοντας οτιδήποτε έρχεται στο νου, "χωρίς συνείδηση", σαν σε έκσταση. Πιστεύεται πως επιτρέπει σε κάποιον να "κρυφακούσει" το υποσυνείδητο όπου "κατοικεί ο πραγματικός εαυτός". Χωρίς τους περιορισμούς του συνειδητού νου, μπορούν να προσπελασθούν βαθιές σκέψεις και να φανερωθούν καταπιεσμένες μνήμες από το υποσυνείδητο δεδομένα που δεν μπορούν να ανακτηθούν διαφορετικά
Η αυτόματη γραφή μπορεί να οδηγήσει σε προσωπική ανάπτυξη αν αξιολογείται στοχαστικά και με εξυπνάδα. Από μόνη της, είναι τόσο πιθανό να οδηγήσει σε βελτίωση του εαυτού ή σε αποκαλύψεις, όσο και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα.